
سونوگرافی داپلر واریس
سپتامبر 1, 2025گاهی احساس درد مبهم در ناحیه شکم، نفخهای مکرر، تهوع بدون علت، یا تغییر در الگوی دفع باعث نگرانی بیماران میشود. در چنین موقعیتهایی، پزشک برای بررسی دقیقتر وضعیت اندامهای حیاتی مانند کبد، کیسه صفرا، کلیهها، طحال، رحم یا پروستات، انجام سونوگرافی شکم و لگن را توصیه میکند. این روش، از امنترین و دقیقترین ابزارهای تشخیصی در پزشکی امروز بهشمار میرود.
سونوگرافی شکم و لگن با بهرهگیری از امواج صوتی بیضرر و غیرتهاجمی، امکان مشاهده دقیق اندامهای داخلی بدن را فراهم میکند؛ بدون نیاز به تزریق مواد حاجب یا قرارگیری در معرض اشعه ایکس. به همین دلیل، یکی از نخستین انتخابها برای بررسی دردهای شکمی، مشکلات گوارشی، بیماریهای کلیوی، اختلالات دستگاه تناسلی یا کنترل بارداری محسوب میشود.
اهمیت این روش فقط به تشخیص محدود نمیشود. در بسیاری از موارد، سونوگرافی زمان طلایی درمان را حفظ میکند؛ چراکه تشخیص زودهنگام بیماریهایی مانند کبد چرب، سنگ صفرا، فیبروم رحم یا کیست تخمدان به جلوگیری از پیشرفت آنها کمک میکند. همچنین پزشکان از این روش برای پیگیری روند درمان و ارزیابی نتایج داروها نیز استفاده میکنند.
بنابراین، سونوگرافی شکم و لگن نهتنها بخشی از فرآیند تشخیص، بلکه ابزاری کلیدی برای پیشگیری، پایش سلامت و اطمینان از کارکرد طبیعی اندامهای داخلی است.
در ادامه، در مقالهای از مرکز رادیولوژی و سونوگرافی گلستان، تمامی مراحل انجام، آمادگیهای لازم قبل از سونوگرافی و شیوه صحیح تفسیر نتایج را به زبانی ساده بررسی خواهیم کرد تا تصمیم آگاهانهتری در مسیر سلامت خود بگیرید.
مرکز رادیولوژی و سونوگرافی گلستان
مرکز رادیولوژی و سونوگرافی گلستان یکی از مراکز پیشرو و باسابقه تصویربرداری پزشکی در منطقه پاسداران تهران است که از سال ۱۳۸۳ تحت مدیریت خانم دکتر مرجان زارع و آقای دکتر عبدالرضا سجادیان فعالیت خود را آغاز کرده و در گذر سالها با ارتقای مستمر تجهیزات و بهروزرسانی فناوریهای خود، خدمات تخصصی تصویربرداری را به سطحی نوین ارتقا داده است.
این مرکز با تکیه بر دانش تخصصی، استانداردهای بینالمللی و رویکرد بیمارمحور، به ارائه طیف گستردهای از خدمات تصویربرداری پزشکی میپردازد که شامل موارد زیر است:
- استفاده از جدیدترین دستگاههای سونوگرافی با رزولوشن بسیار بالا برای انجام سونوگرافیهای ساده و فوقتخصصی در حوزههای مختلف بدن.
- غربالگری ناهنجاریهای جنینی در سهماهههای اول و دوم بارداری توسط دستگاههای داپلر و چهاربعدی پیشرفته.
- بررسی وضعیت پستان و بافت کبد از نظر فیبروز، سیروز یا کبد چرب به کمک تکنولوژی نوین Elastography Shear Wave.
- رادیولوژی فول دیجیتال DDR با قابلیت تصویربرداری Full‑Spine و Alignment مخصوص متخصصان جراحی ستون فقرات و ارتوپدی.
- ماموگرافی دیجیتال DDR بههمراه Workstation اختصاصی برای تحلیل دقیق تصاویر و تشخیص زودهنگام سرطان پستان.
- پانورکس دیجیتال DDR با قابلیت ارسال فایل در فرمت دلخواه برای دندانپزشکان محترم.
دغدغه اصلی تیم گلستان، حفظ ایمنی و آرامش بیمار در کنار دقت تشخیصی بالاست. این مرکز با استقرار سیستمهای کنترل کیفیت بینالمللی، آموزش مداوم پرسنل و نوسازی مداوم دستگاهها، توانسته است محیطی ایدهآل برای بیماران و همکاران پزشک فراهم کند؛ محیطی که در آن، دقت علمی، وجدان حرفهای و احترام به بیمار در اولویت قرار دارد.
سونوگرافی شکم و لگن چیست و چگونه انجام میشود؟
سونوگرافی یکی از دقیقترین و ایمنترین روشهای تصویربرداری پزشکی است که بدون هیچگونه اشعه یا تهاجم، امکان مشاهده اندامهای داخلی بدن را فراهم میکند. در سونوگرافی شکم و لگن، پزشک با امواج فراصوتی با فرکانس بالا، تصویر اندامهای داخلی بدن را بدون هیچ ضرر و اشعهای تهیه میکند.
اصل عملکرد این روش بر پایهی بازتاب امواج صوتی از بافتهای بدن است. دستگاه سونوگرافی امواج صوتی با فرکانس بالا تولید میکند؛ این امواج از طریق وسیلهای کوچک به نام پروب (Transducer) به بدن فرستاده میشود. هنگامی که امواج به اندامهای مختلف مانند کبد یا رحم برخورد میکنند، بخشی از آنها بازتاب یافته و دوباره به پروب برمیگردد. دستگاه، این بازتابها را به سیگنالهای الکتریکی تبدیل کرده و در نهایت، تصویر دقیق و زندهای از اندامها روی مانیتور نمایش میدهد.
برای بهبود کیفیت تصاویر، پزشک ژلی شفاف و بیبو را روی پوست ناحیه مورد نظر میمالد. این ژل سبب میشود تماس کامل بین پروب و پوست برقرار شود و هیچ هوایی مانع عبور امواج نگردد. برخلاف سایر روشهای تصویربرداری مانند CT Scan یا رادیولوژی، در سونوگرافی هیچگونه اشعه یونیزان استفاده نمیشود. به همین دلیل، حتی برای خانمهای باردار و بیماران مزمن نیز کاملاً ایمن است.
مدتزمان سونوگرافی معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه است و بیمار در طول انجام آن هیچ دردی حس نمیکند. تصاویر بهصورت پویا نمایش داده میشوند و پزشک میتواند در همان لحظه اندامهای درونی را مشاهده، ثبت و تحلیل کند. همین ویژگی باعث شده سونوگرافی به عنوان ابزاری کارآمد، سریع و قابلاعتماد در تشخیص بیماریها جایگاهی ممتاز داشته باشد.

کاربردهای پزشکی سونوگرافی شکم و لگن
سونوگرافی شکم و لگن، بسته به جنسیت و شرایط بیمار، کاربردهای متعددی در تشخیص، پیگیری و ارزیابی بیماریها دارد. این روش تقریباً در تمامی شاخههای داخلی، گوارش، کلیه و مجاری ادراری، زنان و زایمان، و اورولوژی نقش اساسی ایفا میکند.
بررسی کبد و صفرا
با سونوگرافی میتوان وضعیت اندازه، شکل و بافت کبد را بهدقت ارزیابی کرد. بیماریهایی چون کبد چرب، فیبروز، تومورهای خوشخیم و بدخیم، سنگ یا التهاب کیسه صفرا اغلب نخستینبار در سونوگرافی تشخیص داده میشوند.
کلیه، مثانه و پروستات
در ارزیابی کلیهها و مثانه، سونوگرافی ابزار طلایی تشخیص سنگ، انسداد، عفونت یا التهاب است. در مردان نیز برای بررسی اندازه و شکل پروستات و میزان باقیمانده ادرار پس از تخلیه مثانه، تصویربرداری دقیق انجام میگیرد.
رحم، تخمدان، فیبروم و کیستها
در بانوان، سونوگرافی لگن برای ارزیابی سلامت رحم و تخمدانها ضروری است. این بررسی میتواند وجود فیبروم رحم، کیستهای تخمدانی، پولیپ یا آندومتریوز را مشخص کند و نقش مهمی در پایش دوران باروری دارد.
تشخیص مایع آزاد شکمی و تودههای لگنی
وجود مایع در حفره شکمی (آسیت) یا توده در لگن میتواند نشانگر التهاب، عفونت یا بیماریهای جدیتر باشد. سونوگرافی امکان تشخیص سریع و بیخطر این تغییرات را فراهم میسازد.
غربالگری بارداریها و بیماریهای جنینی
برای مادران باردار، سونوگرافی ابزاری حیاتی است. از تشخیص بارداری داخل رحم گرفته تا بررسی رشد جنین، جریان خون بندناف و تشخیص زودهنگام ناهنجاریهای احتمالی، همگی توسط دستگاههای پیشرفته داپلر و چهاربعدی انجام میشوند.
بدین ترتیب، سونوگرافی شکم و لگن نقشی غیرقابلجایگزین در پزشکی امروز دارد؛ روشی سریع، بدون درد و با دقت بالا برای کشف زودهنگام بیماریها و پایش سلامت.
آمادگیهای قبل از سونوگرافی شکم و لگن
آگاهی از نحوه آمادگی پیش از انجام سونوگرافی باعث میشود کیفیت تصاویر بهتر و دقت تشخیص بالاتر باشد. آمادگی مناسب، تفاوت قابلتوجهی در وضوح نتایج ایجاد میکند.
- ناشتا بودن برای بررسی اندامهای فوقانی شکم:
برای مشاهده دقیق کبد، صفرا و پانکراس لازم است بیمار حداقل ۶ ساعت قبل از سونوگرافی ناشتا باشد. وجود گاز یا مواد غذایی در معده میتواند مانع عبور امواج صوتی شود.
- پر بودن مثانه برای سونوگرافی لگن:
در زنان و مردان، مثانهی پر سبب میشود اندامهای لگنی (رحم، تخمدان، پروستات) بهتر دیده شوند. معمولاً توصیه میشود ۱ تا ۱.۵ لیتر آب بدون تخلیه مثانه حدود یک ساعت پیش از آزمایش مصرف شود.
- رژیم غذایی پیشنهادی قبل از آزمایش:
پرهیز از خوردن غذاهای چرب، نوشابه و حبوبات در روز قبل از سونوگرافی به کاهش گاز معده و روده کمک میکند.
- نکات ویژه بیماران خاص:
بیماران دیابتی میتوانند با هماهنگی پزشک وعده سبک مصرف کنند تا افت قند رخ ندهد. در خانمهای باردار نیز نوع سونوگرافی و وضعیت مثانه با توجه به سن بارداری تعیین میشود.
رعایت این نکات ساده موجب میشود نتایج دقیقتر و بررسی توسط پزشک رادیولوژیست با اطمینان بیشتری انجام شود.
مراحل انجام سونوگرافی در مرکز گلستان
در مرکز رادیولوژی و سونوگرافی گلستان، انجام سونوگرافی بهگونهای طراحی شده است که بیمار در محیطی آرام، حرفهای و دارای حریم شخصی کافی قرار گیرد.
در بدو ورود، بیمار توسط منشی پذیرش راهنمایی و به اتاق مخصوص سونوگرافی هدایت میشود. بسته به نوع سونوگرافی، از بیمار خواسته میشود لباس راحت بپوشد و روی تخت مخصوص در وضعیت خوابیده یا نیمهخوابیده قرار گیرد.
پزشک رادیولوژیست مقداری ژل شفاف روی پوست شکم یا لگن میزند تا تماس کامل پروب با پوست برقرار گردد. سپس، پروب دستگاه با حرکات نرم روی نواحی مختلف شکم و لگن حرکت داده میشود تا تصاویر در زوایای متنوع ثبت شوند. این فرآیند هیچ درد و فشاری ایجاد نمیکند و معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه زمان میبرد.
در طول انجام کار، بیمار تنها باید بیحرکت بماند یا درصورت درخواست پزشک نفس خود را برای چند ثانیه حبس کند تا تصویر واضحتر گرفته شود. تمام تصاویر توسط پزشک متخصص بررسی میشود و در پایان، نتیجه بهصورت چاپی یا دیجیتال به بیمار تحویل داده میگردد.
آنچه این فرایند را در مرکز گلستان متمایز میسازد، دقت بالای دستگاههای پیشرفته، مهارت پزشکان و رعایت کامل حریم و آرامش فردی بیمار است؛ عواملی که در کنار هم، تجربهای ایمن و مطمئن برای هر بیمار ایجاد میکنند.
تفسیر و خواندن گزارش سونوگرافی
گزارش سونوگرافی حاصل ترکیب دقیق دادههای تصویری و تفسیر تخصصی پزشک رادیولوژیست است. هرچند ممکن است در نگاه اول شامل اصطلاحات تخصصی و پیچیده بهنظر برسد، در واقع هر واژه در آن معنایی دقیق و استاندارد دارد که روند تشخیص را برای پزشک معالج روشنتر میسازد.
معرفی اصطلاحات رایج در گزارش سونوگرافی
در گزارشها، واژههایی مانند Hypoechoic، Hyperechoic یا Anechoic برای توصیف میزان بازتاب امواج صوتی از بافتها استفاده میشوند. این اصطلاحات اطلاعاتی درباره جنس بافت، میزان چگالی و احتمال وجود ضایعه یا تغییر ساختاری ارائه میدهند. مثلاً عبارت Anechoic به معنی نواحی سیاه یا بدون بازتاب است که معمولاً معرف تجمع مایع یا کیست است، در حالیکه Hyperechoic به نواحی روشنتر با بازتاب زیاد اشاره دارد که اغلب در بافتهای متراکم یا چرب دیده میشود.

تفاوت ساختارهای کیستیک و سالید
یکی از مهمترین نکات در تفسیر سونوگرافی، تشخیص میان ضایعات کیستیک (Cystic) و سالید (Solid) است.
- ضایعات کیستیک معمولاً حاوی مایع شفاف یا غلیظ هستند و دیوارهی نازکی دارند. آنها اغلب در سونوگرافی به صورت نواحی تیره (بدون اکو) دیده میشوند. در بسیاری از موارد، کیستها خوشخیم بوده و نیاز به درمان ندارند، مگر اینکه اندازه یا فشار بالایی ایجاد کنند.
- ضایعات سالید از بافتهای متراکم تشکیل شدهاند و امواج صوتی را بازتاب میدهند. تشخیص ماهیت آنها (خوشخیم یا بدخیم) معمولاً نیازمند بررسیهای تکمیلی است.
معنای افزایش اکوی بافتی کبد (چرب شدن کبد)
اصطلاح افزایش اکوی پارانشیم کبد یا بهعبارت سادهتر «چرب شدن کبد»، وضعیتی است که در آن سلولهای کبدی با چربی اشباع میشوند و در سونوگرافی به شکل روشنتر از حالت طبیعی دیده میشوند. پزشک میزان چرب شدن کبد را در سه درجه (ملایم، متوسط، شدید) گزارش میکند تا بتوان با رژیم مناسب، کاهش وزن و پیگیری آزمایشهای خونی، از پیشرفت به سمت فیبروز یا سیروز جلوگیری کرد.
نحوه استفاده پزشک معالج از دادههای سونوگرافی در تشخیص
پزشک معالج (متخصص گوارش، داخلی یا زنان) گزارش سونوگرافی را در کنار یافتههای بالینی و نتایج آزمایشگاهی تحلیل میکند. برای مثال، در بیماریهای کبدی، تغییر اکوی بافتی در سونوگرافی همراه با بالا بودن آنزیمهای کبدی یا تغییر در سطح فریتین، احتمال چربی یا التهاب کبد را تثبیت میکند. در بررسیهای لگنی، همزمانی یافتههای سونوگرافی با علائم بالینی مانند بینظمی قاعدگی یا درد لگن، به شناسایی بیماریهایی مانند فیبروم رحم یا کیست تخمدان کمک شایانی مینماید.
تفسیر نهایی گزارش سونوگرافی صرفاً باید توسط پزشک متخصص انجام شود؛ چراکه دقت در تعبیر دادهها و ارتباطدادن آنها با علائم بالینی، از خطای تشخیص جلوگیری کرده و مسیر درمان مؤثرتری را رقم میزند.
محدودیتها و بررسیهای تکمیلی
با وجود دقت بالای سونوگرافی، در برخی شرایط کیفیت دید محدود میشود و ممکن است جزئیات اندامها بهصورت کامل مشاهده نشود. عواملی مانند تجمع گاز در رودهها، اضافهوزن، زخمهای پوستی یا محدودیت در کنترل نفس بیمار میتوانند مانع عبور امواج صوتی شوند.
در چنین مواردی، پزشک رادیولوژیست ممکن است انجام بررسیهای تکمیلی مانند MRI یا CT Scan را پیشنهاد دهد. این روشها با استفاده از میدان مغناطیسی یا اشعهی X قادرند تصویری سهبعدی و با جزئیات بسیار بالا از اندامهای داخلی ارائه کنند. بهویژه در موارد مشکوک به تودههای سالید یا تشخیص زودهنگام تومورها، ترکیب اطلاعات سونوگرافی با سایر روشها ارزش تشخیصی بالایی دارد.
همچنین، در بسیاری از بیماریهای گوارشی و کبدی، همخوانی نتایج سونوگرافی با آزمایشهای خونی مانند AST، ALT، ALP یا بیلیروبین اهمیت فراوانی دارد. تکیه بر دادههای تصویری بدون درنظرگرفتن نتیجه آزمایشگاهی ممکن است منجر به تفسیر ناقص گردد. بنابراین، تلفیق هوشمندانه نتایج سونوگرافی، آزمایشهای خون و علائم بالینی، کلید تشخیص دقیق و تصمیمگیری درمانی صحیح است.
خدمات تخصصی مرکز گلستان در حوزه سونوگرافی شکم و لگن
مرکز رادیولوژی و سونوگرافی گلستان با بهرهگیری از دستگاههای روز دنیا و تیمی از پزشکان حرفهای، خدمات تخصصی و پیشرفتهای را در حوزه تصویربرداری از شکم و لگن ارائه میدهد.
الاستوگرافی (Elastography)
این تکنیک پیشرفته برای بررسی میزان سفتی بافت کبد و تشخیص دقیقتر درجات فیبروز یا کبد چرب بهکار میرود. فناوری Shear Wave Elastography که در مرکز گلستان در دسترس است، با دقت بالا مقدار سختی بافت را اندازهگیری کرده و در تشخیص زودهنگام بیماریهای کبدی بیرقیب است.
داپلر (Doppler Sonography)
در مواردی که ارزیابی جریان خون احشاء مانند کبد، کلیه و مثانه اهمیت دارد، سونوگرافی داپلر امکان ثبت دقیق سرعت و جهت جریان را فراهم میکند. این روش برای بررسی انسداد، ترومبوز و سلامت عروقی فوقالعاده مفید است.
غربالگری جنین
مرکز گلستان با اجرای پروتکلهای تخصصی غربالگری سهماهه اول و دوم بارداری و استفاده از دستگاههای ۴ بعدی، دقیقترین بررسیهای وضعیت جنین، بند ناف و جریان خون رحمی را ارائه میدهد.
تمامی این خدمات تحت نظارت مستقیم دکتر مرجان زارع و دکتر عبدالرضا سجادیان و با همکاری مستمر با پزشکان فوقتخصص گوارش، داخلی و زنان انجام میشود تا هر گزارش سونوگرافی به تصویری جامع، علمی و راهگشا برای تشخیص و درمان تبدیل گردد.
سونوگرافی شکم و لگن یکی از دقیقترین، ایمنترین و درعینحال دردسترسترین روشهای تشخیصی در پزشکی امروز است. این روش با استفاده از امواج صوتی، بدون کوچکترین خطر اشعه، میتواند تصویری شفاف از اندامهای حیاتی بدن از جمله کبد، کیسه صفرا، کلیهها، رحم و تخمدان ارائه دهد.
از مهمترین ویژگیهای سونوگرافی، قابلیت تشخیص زودهنگام تغییرات عملکردی و ساختاری اندامهای داخلی است؛ مسائلی که در مراحل ابتدایی بیماری اغلب بدون علامتاند. با انجام دورهای سونوگرافی، بسیاری از مشکلات مانند کبد چرب، سنگ صفرا، فیبروم رحم یا کیست تخمدان را میتوان پیش از پیشرفت، شناسایی و درمان کرد.
در مرکز تخصصی رادیولوژی و سونوگرافی گلستان، تمام مراحل از پذیرش تا گزارش نهایی تحت نظارت پزشکان مجرب و با جدیدترین تجهیزات انجام میشود. استفاده از تکنولوژیهای الاستوگرافی، داپلر رنگی و سونوگرافی ۴ بعدی، این مرکز را در زمرهی کاملترین مراکز تصویربرداری تهران قرار داده است.
با توجه به ماهیت حساس موضوعات مرتبط با سلامت، توصیه میشود بیماران برای تفسیر نهایی تصاویر و تصمیمگیری درمانی حتماً به پزشک معالج خود مراجعه کنند. گزارش سونوگرافی هرچند دقیق باشد، اما تفسیر علمی آن تنها در زمینه علائم بالینی و نتایج آزمایشگاهی معنا پیدا میکند.
در نهایت، پایش منظم سلامت، سبک زندگی سالم و مراجعه به مراکز معتبر تصویربرداری سه رکن پیشگیری از بیماریها و تضمین سلامت پایدار محسوب میشوند.
سوالات متداول درباره سونوگرافی شکم و لگن
۱. آیا انجام سونوگرافی شکم و لگن دردناک است؟
خیر. سونوگرافی کاملاً بدون درد و غیرتهاجمی است. تنها ممکن است در مواردی بهدلیل پر بودن مثانه یا اعمال فشار ملایم پروب احساس ناراحتی خفیفی ایجاد شود.
۲. چند وقت یکبار باید سونوگرافی انجام داد؟
بر اساس شرایط سلامتی فرد و نظر پزشک تعیین میشود. در بیماران مبتلا به کبد چرب یا سنگ صفرا، معمولاً هر ۶ تا ۱۲ ماه یکبار توصیه میگردد.
۳. آیا برای انجام سونوگرافی نیاز به آمادگی خاصی است؟
بله. برای بررسی اندامهای فوقانی شکم لازم است ۶ ساعت ناشتا باشید و برای سونوگرافی لگن، مثانه باید پر باشد تا اندامهای لگنی بهتر دیده شوند.
۴. آیا سونوگرافی میتواند تمام بیماریهای شکم را نشان دهد؟
اگرچه سونوگرافی ابزار بسیار دقیقی است، اما در برخی شرایط مثل اضافهوزن یا تجمع گاز، دید محدود میشود و ممکن است بررسی تکمیلی مانند MRI یا CT Scan نیاز باشد.
۵. آیا انجام سونوگرافی در دوران بارداری خطر دارد؟
خیر. سونوگرافی یکی از بیخطرترین روشهای تصویربرداری در دوران بارداری است و برای ارزیابی سلامت جنین بارها توسط پزشک تکرار میشود.
۶. اگر در گزارش ذکر شده باشد «افزایش اکوی پارانشیم کبد»، به چه معناست؟
به معنی چرب شدن بافت کبد است. در این حالت سلولهای کبدی با چربی اشباع میشوند و لازم است بیمار اصلاح رژیم غذایی و پیگیری دورهای انجام دهد.
۷. مدت زمان آماده شدن پاسخ چقدر است؟
در مرکز گلستان، گزارش در همان روز و معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه پس از انجام سونوگرافی آماده و بهصورت چاپی یا دیجیتال تحویل داده میشود.
۸. آیا سونوگرافی جایگزین MRI یا سیتیاسکن میشود؟
در بسیاری از بیماریها، سونوگرافی ابزار نخست تشخیص است؛ اما در موارد خاص مانند بررسی جزئیات تومور یا ضایعات عمیق، MRI یا CT Scan میتواند تصویر مکمل و دقیقتری ارائه کند.

