الاستوگرافی کبد ( Liver elastography ) یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی برای شناسایی، تعیین کمیت و پیش‌بینی بیماری فیبروز کبد است. این روش را می‌توان با سونوگرافی یا MRI انجام داد.با پیشرفت فیبروز کبد، رسوب کلاژن اضافی، سفتی بافت پارانشیم را افزایش می‌دهد. بنابراین، اندازه‌گیری سفتی کبد با فیبروز کبد به صورت غیر مستقیم مرتبط است.

 

الاستوگرافی چیست؟

الاستوگرافی نوعی آزمایش تصویربرداری است که اندام‌ها را بررسی می‌کند تا ببیند آیا سفت‌تر از حالت عادی هستند یا خیر. نواحی سفت در اندام‌ها ممکن است نشانه‌ای از بیماری باشد. الاستوگرافی عمدتاً برای بررسی سفتی کبد استفاده می‌شود. نواحی سفت در کبد نشانه‌ای از بافت اسکار (فیبروز) ناشی از بیماری کبد است.

فیبروز کبد زمانی اتفاق می‌افتد که بیماری‌های خاصی به مرور زمان به کبد آسیب می‌رسانند. وقتی کبد سعی در بهبود دارد، بافت اسکار بیشتری تشکیل می‌دهد. بسیاری از شرایطی که باعث آسیب مداوم یا مکرر کبد می‌شوند، می‌توانند منجر به فیبروز کبد شوند.

 شرایطی که معمولاً باعث فیبروز می‌شوند عبارتند از:

هپاتیت C و هپاتیت B. این بیماری‌های کبدی توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شوند.

اختلال مصرف الکل AUD

بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)

دیابت نوع ۲

هپاتیت مزمن (طولانی مدت) B یا C

برخی بیماری‌های خودایمنی یا اختلالات ژنتیکی

مصرف طولانی مدت برخی داروها

 

با پیشرفت فیبروز، بافت اسکار جایگزین سلول‌های سالم کبد می‌شود و مانع از عملکرد طبیعی کبد می‌شود. بافت اسکار می‌تواند جریان خون را در کبد کاهش دهد. کمبود خون باعث آسیب بیشتر کبد و فیبروز بیشتر می‌شود.

بدون درمان، فیبروز می‌تواند شدید شود. فیبروز شدید، سیروز نامیده می‌شود. در سیروز، اسکار کبد دائمی است. این بیماری می‌تواند باعث مشکلات جدی برای سلامتی، از جمله نارسایی کبد، شود. سیروز همچنین احتمال ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهد.

فیبروز و سیروز اولیه همیشه علائمی ایجاد نمی‌کنند. اما الاستوگرافی می‌تواند به تشخیص زودهنگام اسکار کبد کمک کند، بنابراین درمان می‌تواند قبل از شدید شدن آسیب شروع شود.

 

دو نوع آزمایش الاستوگرافی کبد وجود دارد:

الاستوگرافی اولتراسوند، الاستوگرافی گذرا نیز نامیده می‌شود :

با یک دستگاه اولتراسوند از امواج صوتی برای ارسال ارتعاشات به کبد استفاده می‌کنند. این دستگاه سرعت حرکت ارتعاشات در کبد را اندازه‌گیری می‌کند. اگر مناطقی از بافت کبد سفتی داشته باشد، ارتعاشات سریع‌تر از آن ناحیه عبور می‌کنند. یک کامپیوتر از اندازه‌گیری‌ها برای ایجاد تصویری استفاده می‌کند که هرگونه سفتی در بافت کبد را نشان می‌دهد، که نشانه‌ای از فیبروز است.

 

MRE (الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی) :

ارتعاشات را به کبد می‌فرستد که با تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) اندازه‌گیری می‌شوند. MRI روشی است که از آهنرباهای قدرتمند و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویری از اندام‌ها و ساختارهای داخل بدن استفاده می‌کند. در آزمایش MRE، یک برنامه کامپیوتری نقشه‌ای ایجاد می‌کند که هرگونه ناحیه سفت کبد را نشان می‌دهد.

نام‌های دیگری این آزمایشات عبارتند از: الاستوگرافی کبد، الاستوگرافی گذرا، فیبرواسکن، الاستوگرافی MR

 

موارد استفاده الاستوگرافی کبد چیست؟

الاستوگرافی کبد برای بررسی فیبروز (زخم) کبد استفاده می‌شود. ممکن است به جای بیوپسی کبد که شامل برداشتن تکه‌ای از بافت کبد برای آزمایش است، استفاده شود. اطلاعات حاصل از آزمایش الاستوگرافی می‌تواند به موارد زیر کمک کند:

• تشخیص بیماری‌های کبدی در افرادی که در معرض خطر بالای بیماری کبد هستند
• نشان دادن میزان جدی بودن بیماری کبد
• راهنمایی گزینه‌های درمانی برای بیماری کبد
• نظارت بر میزان اثربخشی درمان بیماری کبد
• کمک به پیش‌بینی احتمال ایجاد مشکلات جدی خاص توسط بیماری کبد
• بررسی میزان چربی در کبد

 

سیروز ممکن است تا زمانی که کبد شما به شدت آسیب ندیده باشد، علائمی ایجاد نکند. علائم سیروز اولیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• احساس خستگی یا ضعف
• اشتهای کم
• کاهش وزن بدون دلیل
• حالت تهوع و استفراغ
• درد خفیف در قسمت بالای شکم

با بدتر شدن وضعیت کبد، ممکن است علائم دیگری از جمله موارد زیر دیده شود:

 

• کبودی و خونریزی آسان
• گیجی، از دست دادن حافظه یا اختلالات خواب
• تورم در پاها
• نفخ یا احساس پری در شکم به دلیل تجمع مایع
• خارش پوست
• ادرار تیره
• یرقان (بیماری که باعث زرد شدن پوست و چشم‌ها می‌شود)

 

نحوه انجام آزمایش الاستوگرافی کبد

الاستوگرافی اولتراسوند اغلب توسط یک تکنسین رادیولوژی انجام می‌شود ، گاهی اوقات یک رادیولوژیست این آزمایش را انجام می‌دهد. رادیولوژیست پزشکی است که در استفاده از آزمایش‌های تصویربرداری پزشکی برای تشخیص بیماری‌های پزشکی تخصص دارد.

آزمایش الاستوگرافی سریع است و معمولاً شامل این مراحل است:

شما لباس‌هایی را که طرف راست شکم را پوشانده است، درمی‌آورید تا پوست روی ناحیه کبد شما نمایان شود.

شما روی یک میز دراز می‌کشید و تکنسین ژل مخصوصی را روی پوست شما پخش می‌کند.

تکنسین یک وسیله گرز مانند به نام مبدل را نگه می‌دارد و آن را روی پوست شما حرکت می‌دهد.

شما نفس خود را به مدت ۱۰ تا ۱۵ ثانیه نگه می‌دارید در حالی که دستگاه یک سری ارتعاش به کبد شما ارسال می‌کند. ممکن است ضربان دستگاه را روی پوست خود احساس کنید، اما دردی ندارد.

ارتعاشات از کبد شما عبور می‌کنند و به دستگاهی که اطلاعات را به رایانه ارسال می‌کند، “بازتاب” می‌دهند.

کامپیوتر تصویری از کبد شما ایجاد می‌کند که هر ناحیه‌ای از بافت سفت و سایر علائم بیماری کبد را نشان می‌دهد.

 

MRE (الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی) با دستگاه MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) انجام می‌شود. در طول روش MRE:

 

شما روی یک میز معاینه باریک دراز خواهید کشید.

 

تکنسین چند دستگاه کوچک را در قسمت پایین سمت راست شکم شما قرار می‌دهد. یکی از دستگاه‌ها به نام “درایور” ارتعاشات بدون دردی را به کبد شما ارسال می‌کند. دستگاه‌های دیگر امواج رادیویی را به کامپیوتر ارسال و دریافت می‌کنند.

میز به داخل یک دستگاه MRI بزرگ تونل مانند می‌لغزد. هنگام عکسبرداری دستگاه، صداهای بلندی خواهید شنید. ممکن است برای جلوگیری از سر و صدا به شما گوش‌گیر یا هدفون داده شود.

در داخل دستگاه MRI، از شما خواسته می‌شود که هنگام عبور ارتعاشات از کبد، نفس خود را به مدت ۱۰ تا ۱۵ ثانیه حبس کنید.

کامپیوتر تصاویری از کبد شما تهیه می‌کند که هرگونه جای زخم و یا سایر علائم بیماری کبد را نشان می‌دهد.

 

تفسیر نتایج الاستوگرافی کبد

نتایج نشان می‌دهد که چه میزان سفتی در کبد یافت شده است. به عبارتی می‌گوید که چقدر اسکار کبدی (فیبروز) دارید. به نتایج شما نمره فیبروز داده می‌شود که بر اساس میزان سفتی در کبد و علت آن است:

F0 تا F1 طبیعی است، به این معنی که شما اسکار کمی در کبد خود دارید یا اصلاً اسکاری ندارید.

F2 به این معنی است که شما اسکار متوسطی دارید.

F3 به این معنی است که شما اسکار شدید دارید.

F4 به این معنی است که شما سیروز (اسکار بسیار شدید) دارید.

 

نتایج شما همچنین نشان می‌دهد که چه مقدار چربی در کبد خود دارید. اندازه‌گیری چربی در کبد شما “نمره CAP” نامیده می‌شود. این نمره درصد چربی کبد شما را نشان می‌دهد. میزان چربی در یک کبد طبیعی ۵٪ یا کمتر است. مقادیر بالاتر به این معنی است که شما بیماری کبد چرب دارید که ممکن است باعث فیبروز شود.