ماموگرافی

سرطان پستان یکی از شایعترین سرطان ها در میان زنان به شمار می آید.
سرطان پستان مدتها زودتر از زمانیکه با معاینه بالینی قابل تشخیص باشد ميتواند توسط ماموگرافی شناخته شود و در اين صورت درمان بسيار ساده تر و پيش اگهي بسيار بهتري خواهد داشت.
انجمن های گوناگون علمی در جهان روش های مختلفی را برای غربالگری سرطان پستان پیشنهاد کرده اند.

غربالگري چيست؟

غربالگری یعنی انجام بررسی های دوره ای در افراد بدون علامت بالینی برای شناخت و تشخیص زودهنگام بیماری ها.

زمان مناسب شروع غربالگری سرطان پستان

انجمن راديولوژي امريکا و انجمن سرطان آمریکا، که از معتبرترین انجمن های پزشکی دنیا هستند، انجام ماموگرافي سالانه از سن چهل سالگي را براي غربالگري سرطان پستان پيشنهاد ميکنند.

انجام ماموگرافی به عنوان غربالگری تا چه سنی باید ادامه یابد؟

توصیه اکثر انجمنهای علمی معتبر جهانی بر این است که انجام ماموگرافی تا زمانی که فرد توانایی انجام این نوع غربالگری را دارد و نیز امید به زندگی حداقل ۱۰ سال و بیشتر برای وی پیش بینی میشود بهتر است ادامه یابد.
غربالگري براي افراد بدون علامت انجام ميشود.
در صورتيکه بيمار داراي علايم باليني خاصي باشد مانند احساس توده ، درد ، ترشح از نوک پستان، تغييرات پوست پستان يا فرورفتگي نوک پستان و غير قرينگي پستان ( اين دو مورد اخر در صورتي مهم است که يک اتفاق جديد باشد ) و غيره ، آنگاه اولين اقدام پس از معاينه پزشک بستگي به سن بيمار متفاوت است.
در سنين زير چهل سال سونوگرافي اولين و بهترين اقدام هست.
امروزه با استفاده از روشهاي کالر داپلر و الاستوگرافي ، با دقت بيشتري ميتوان در مورد احتمال بدخيمي يک توده در پستان نظر داد.
در صورتيکه ضايعه مشکوک تلقي گردد ميتوان از ام ار اي يا نمونه برداري استفاده نمود.
در سنين چهل سال به بالا نيز سونوگرافي به عنوان اولين اقدام بسيار مناسب است هر چند با توجه به سن ، استفاده همزمان از سونوگرافي و ماموگرافي ميتواند بسيار ارزشمند باشد ( ماموگرافي در صورتي توصيه ميشود که حداقل يکسال از اخرين ماموگرافي گذشته باشد )
ماموگرافی پس از جراحي هاي پستان اعم از جراحي زيبايي (ماموپلاستی) و يا برداشتن توده ( لامپکتومي ) قابل انجام هست.
هر چند به دلیل تغییر بافتی و اسکار جراحی که وجود دارد تفسیر ان کمی پیچیده می گردد.
در صورت لزوم میتوان از سایر روش های تشخیصی و تصویربرداری های همچون MRI استفاده کرد.
این روشها مکمل یکدیگر هستند و جایگزین یکدیگر نمیباشند و هر کدام استفاده خاص خود را دارا می باشند.

بهترین زمان جهت انجام ماموگرافی

اگر در سنین قبل از یائسگی هستید ، انجام ماموگرافی در روزهای انتهايي خونريزي قاعدگي توصیه میشود ( جهت اطمينان از عدم احتمال بارداري ) و در صورتیکه در دوران یائسگی هستید محدودیت زمانی برای انجام این تست وجود ندارد.
دقت تشخیص ماموگرافی صددرصد نیست و هرچه نسج پستان تراکم بالاتری داشته باشد از دقت آن کاسته میشود.
با وجود برخی محدودیت ها ، هنوز ماموگرافی بهترین ابزار برای تشخیص سرطان پستان در مراحل اولیه است.

آمادگي و نحوه انجام ماموگرافي

• بهتر است قبل از ماموگرافي دوش گرفته شود و از مام و اسپري زير بغل استفاده نشود چون ممکن است ذرات انها تصاوير مشکوک در تصوير نهايي ايجاد نمايد .
• بيمار لباس بالاتنه را خارج ميکند ( در صورت تمايل ميتواند به صورت موقت از لباسهاي مخصوص يکبار مصرف استفاده نمايد ، ولي هنگام انجام تصويربرداري بايد لباس را کنار بزند و استين طرف مورد معاينه را خارج کند )
• پستان روي صفحه مخصوص دستگاه ماموگرافي قرار داده ميشود و توسط صفحه مخصوص ديگري که از جنس پلاستيک فشرده و مخصوص اينکار تعبيه شده است از بالا فشرده ميشود تا بافت پستان  بيشتر و بهتر روي صفحه دستگاه ماموگرافي پخش گردد و تصوير دقيقتري از بافت پستان به دست ايد . اينکار ممکن است با احساس فشار و ناراحتي همراه  باشد ولي کوتاه مدت و معمولا قابل تحمل است .
• در همين زمان اشعه ايکس با دوز پایین  به پستان وارد میشود و با عبور اشعه از نسج پستان تصویری از آن بر بروی صفحات دیجیتال تشکیل میشود .
• در ماموگرافی استاندارد هر پستان از دو جهت عکس برداری میشود ( مجموعا چهار تصوير )

ميزان اشعه ايکس در ماموگرافي

اشعه ايکس نوعي اشعه الکترومغناطيس شبيه نور معمولي ولي با انرژي بالاتر است. در حقيقت نور از بدن عبور نميکند ( به همين دليل سايه تشکيل ميگردد ) ولي اشعه ايکس از بدن عبور ميکند ( با درجات مختلف از بافتهاي متفاوت ) و متناسب با ميزان عبور از بافتهاي مختلف، بر روي صفحه حساسي که در طرف مقابل قرار دارد تصوير ايجاد مينمايد.
براي انکه ميزان اشعه را بهتر درک نماييد بهتر است بدانيد امواج الکترومغناطيس به طور معمول در تمام فضاي اطراف ما وجود دارند و ما به طور روزمره در معرض اين اشعه هستيم.
يکي از مقياس هاي معمول براي اندازه گيري ميزان اشعه ، واحد ميلي سيورت است.
هر فرد به طور معمولي در زندگي روزمره در طول يکسال حدود 3 ميلي سيورت اشعه دريافت ميکند که به آن اشعه زمينه اي يا background radiation گفته ميشود.
ميزان اشعه مورد استفاده براي يک ماموگرافي کامل برابر 0.2 ميلي سيورت است ( به عبارت ديگر اشعه زمينه اي در طول 26 روز زندگي معمولي معادل يک ماموگرافي اشعه به بدن وارد ميکند ) نهايتا اينکه ميزان اشعه ماموگرافي قابل توجه نيست. با اين حال توصيه ميشود که غربالگريهاي ماموگرافي در فواصل زودتر از يکسال انجام نشود. ( جز در مواقع خاص با تعداد تابش کمتر )
ماموگرافي نيز مانند ساير روشهاي تصويربرداري میتواند به روش آنالوگ ( قدیمی ) یا دیجیتال ( جدید ) تهیه شود.
تصویرهای دیجیتال نیز دارای دو تکنیک ابتدایی CR و يا پیشرفته فول دیجیتال یا DDR میباشند.
در سیستم CR ، ( computerized radiography ) اشعه پس از عبور از بدن به کاستهایی مخصوصی که حاوی یک صفحه فسفری هستند برخورد میکند و یک تصویر مخفی بر روی این صفحه تولید میشود. این کاست لازم است به دستگاه مخصوصی منقل شود ( کاست خوان ) که اطلاعات انرا به تصاویر دیجیتال تبدیل میکند.
در سیستم DDR ، ( direct digital radiography ) که آخرین دستاورد تکنولوژی تصویربرداری دیجیتال میباشد اشعه پس از عبور از بدن به صفحات مخصوصی به نام flat pannel برخورد میکند که از جنس سیلیکون یا سلنیوم بوده و مستقیما تصویر دیجیتال تولید نموده و برای ارشیو به کامپیوتر منتقل میگردد.
تفسير راديولوژيست از تصاوير ماموگرافي ميتواند به صورت ساده ( بررسي کليشه و يا تصوير ديجيتال ) و يا توسط work station مخصوص تفسير ماموگرافي همراه با نرم افزارهاي تخصصي انجام شود.
رادیولوژی گلستان مفتخر است که با استفاده از تجهیزات ماموگرافي فول ديجيتال ( سیستم DDR ) و استفاده از work station اختصاصي ماموگرافي و نرم افزار ها و مانيتور هاي مخصوص ماموگرافي، گامی مهم در جهت حفظ سلامت بیماران در برابر اشعه ایکس و تهیه تصاوير و گزارشهاي با کیفیت بالاتر برداشته است که امکان تشخیص زودرس ضایعات پستانی را بیش از پیش فراهم نموده است.