در سونوگرافی شکم چه قسمت هایی مورد بررسی قرار می گیرند؟
در ايران طبق تعاريف وزارت بهداشت سونوگرافي شکم شامل کبد، مجاري صفراوي ، کیسه صفرا، پانکراس ( یا لوزالمعده )، طحال و هر دو کلیه ميگردد . قسمت های دیگری نظیر غدد فوق کلیوی، ائورت شکمی و غدد لنفاوی اطراف عروق بزرگ نیز در صورت درخواست پزشک معالج می توانند توسط سونوگرافی ارزیابی شوند.
قسمتهاي فوق از نظر برخي مسائل اناتوميک نظير محل قرارگيري و تغييرات اندازه و نيز بيماريهاي مختلف نظير کبد چرب – سنگ ، توده ، کيست انسداد مسير صفراوي يا ادراري و … مورد ارزيابي قرار ميگيرند .
بخشی از احشا شکم و دستگاه گوارش همچون مری، معده، اثنی عشر، روده کوچک و روده بزرگ به دلیل آنکه فضای داخلی آن ها حاوی هوا و بعضا مواد دفعی است با سونوگرافی قابل تشخیص نخواهد بود و به همین منظور جهت بررسی انها از دیگر روش ها استفاده می شود.
در حقیقت نواحی که فضای داخلی آن متشکل از هواست نمی توان بطور دقیق با سونوگرافی بررسی نمود، ( مانند ریه ها ) که به طور معمول سونوگرافی نمی شوند بلکه با عکس برداری ساده ( رادیولوژی ) و یا در صورت لزوم با سی تی اسکن بررسی می شوند. البته ممکن است برای تشخیص مایع اطراف ریه از سونوگرافی کمک گرفت ولی روش معمول بررسی بافت ریه ، عکس برداری ساده است.
به همین ترتیب در شکم و دستگاه گوارش روش های اولیه برای بررسی قسمت هایی همچون معده و روده ، راديوگرافي اختصاصي ( عکس رنگی ) می باشد روش دیگر بررسی معده و روده ها آندوسکوپی یا کلونوسکوپی است که توسط متخصصين داخلي و فوق تخصص هاي گوارش انجام ميشود.
البته در سونوگرافی شکم کل محوطه شکم، اطراف معده و بین لوپهای روده از نظر مسایلی مثل کیست، توده، آبسه، خونريزي يا تجمع مایع و دیگر مسائل مورد بررسی قرار می گیرد ولی به عنوان مثال تشخیص ضایعاتی مثل زخم یا التهاب معده و یا پولیپ روده بزرگ با با سونوگرافی انجام نمی شود و روشهای خاص خود را دارد.
برخی از افراد به اشتباه تصور می کنند که سونوگرافی لگن به معنی بررسی استخوان لگن است در صورتی که روش اصلی بررسی ساختمان های استخوانی ، رادیوگرافی یا همان عکس ساده می باشد.
سونوگرافی لگن در حقیقت به منظور بررسی احشا داخل لگن انجام می شود که در زنان شامل مثانه و رحم و تخمدان و در مردان شامل مثانه و پروستات می باشد. در هر دو جنس محوطه لگن از نظر غدد لنفاوی، توده ها، کیست ها، خونریزی ( هماتوم ) و ابسه ها نیز مورد بررسی قرار می گیرد.
شاید این سوال برای شما پیش بیاید که پس چرا زمانی که ما با علایم گوارشی و مشکلات معده و روده مراجعه می کنیم ابتدا سونوگرافی برای ما درخواست می کنند.
در حقیقت بسیاری از متخصصین در زمان مواجهه با علائم گوارشی معده و روده، در شروع کار از سونوگرافی که روش بدون اشعه و غیر تهاجمی است استفاده می کنند تا آگاه باشند که در دیگر قسمت های شکم مشکل و عارضه خاصی وجود نداشته باشد. به طور مثال شایعترین مشکلی که ممکن است علایم مشابه بيماريهاي معده يا روده ایجاد نماید سنگ کیسه صفرا است که با سونوگرافي تشخيص داده ميشود .
بررسی سونوگرافیک رحم و تخمدان به روش ترانس واژينال ( از طريق واژن ) نيز قابل انجام است که به مراتب دقت بسیار بالاتری نسبت به سونوگرافیهای ساده این اعضا از روی شکم دارند .
اين نکته در مورد سونوگرافي پروستات از طريق سونوگرافي ترانس رکتال ( رکتوم : بخش انتهايي روده بزرگ ) نيز صادق است .
در مورد سونوگرافي کيسه صفرا بهتر است بدانيم معمولا ماده صفرا به طور مداوم در سلولهاي کبدي توليد ميشود و از طريق مجاري صفراوي در کيسه صفرا تجمع مي بابد . پس از هر وعده غذایی ، ( خصوصا بسته به ميزان چربي ان ) کیسه صفرا منقبض شده و نسبتا تخلیه میگردد
لذا برای انجام سونوگرافی هايي که شامل بررسي کيسه صفرا ميباشد مثلا سونوگرافي کبد و کيسه صفرا و مجاري صفراوي و يا سونوگرافي شکم ( که شامل کبد ، کيسه صفرا مجاري صفراوي ، پانکراس ، طحال و کليه ها ميباشد ) بهتر است از آخرین وعده غذایی حدود ۶ تا ۸ ساعت گذشته باشد. تا صفرا در داخل کیسه صفرا جمع شود و کیسه صفرا به اندازه ای متسع گردد که محتویات آن به وضوح دیده شود.
البته برخی مراکز به تشخیص و سلیقه خود ممکن است برخی امادگی های خاص را به بیمار توصیه کنند
مقادير زياد گاز و مدفوع در روده ها و نيز ضخامت چربي بدن عامل کاهش کيفيت تصوير در انجام سونوگرافي هاي شکم و لگن هست .
سایر سونوگرافی ها مانند تيروييد، پستان، بيضه و نسوج نرم معمولا نیاز به آمادگی خاصی ندارند .
